T24 Dış Haberler
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, yarın Alaska’da bir araya gelecek. Dünyanın gözü, bir haftadan kısa bir sürede ayarlanan bu toplantıda. Toplantı aynı zamanda ABD için önemli bir politika değişikliğine işaret ediyoru.
Washington, 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana Putin’le diplomatik ilişki kurmama eğilimindeydi. Aradan geçen yaklaşık 4 yılda bir Amerikan Başkanı’nın Rus lider Putin’le görüşecek olması Kremlin için “diplomatik bir zafer” olarak değerlendiriliyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski
Zirve nerede yapılacak; neden şimdi?
Beyaz Saray’dan bir yetkiliye göre Trump-Putin görüşmesi, Anchorage’daki Elmendorf-Richardson Ortak Üssü’nde olacak.
Beyaz Saray Basın Sekreteri Karoline Leavitt, salı günü düzenlediği basın toplantısında gazetecilere, iki liderin baş başa görüşmesinin beklendiğini söyledi.
Leavitt, bu görüşmeyi Trump için “dinleme egzersizi” olarak nitelendirerek, bu sayede Trump’ın Rus liderin planları hakkında daha iyi bir fikir edinebileceğini belirtti.
İki lider son olarak 2018 yılında Finlandiya’nın Helsinki kentinde düzenlenen zirve sırasında tercümanlar dışında baş başa iki saatten fazla bir süre görüşmüştü.
ABD Başkanı, ocak ayında ikinci kez göreve geldiğinden beri olası bir Putin-Trump zirvesini defalarca gündeme getirdi.
Rus lider başından beri Trump’la görüşme konusunda istekliydi ancak Rusya’nın savaş alanında ilerlediğine inandığı sürece savaşı sona erdirmek için somut adımlar atmaktan kaçındı.
Başlangıçta Rusya’yı destekleyen ve ABD’nin Ukrayna’ya askerî yardımını eleştiren Trump, savaşın sona ermesi imkansız görünürken toplantıyı erteledi.
ABD Başkanı, Putin’le görüşmesi netleşmeden önce Rusya’nın savaşı sona erdirme kararı vermemesi halinde yeni yaptırımlar veya gümrük vergileri uygulayacağını söyledi ve bu kararlar için verdiği süreyi erkene çekti. Ayrıca, Rusya’dan petrol ithalatına devam ettiği için Hindistan’ın ABD’ye yaptığı ithalat üzerindeki gümrük vergilerini yüzde 50’ye çıkardı.
Yaptırımların son tarihi yaklaşırken, Ruslar bir zirve toplantısı talep etti.
Putin zirveden ne bekliyor?
Analistler, Rus liderin zirveyi “oyalama taktiği” olarak kullandığını ve Washington ile gergin ilişkilerini düzeltmeye çalıştığını düşünüyor. Ayrıca Ukrayna dışındaki konuları yani ekonomik anlaşmalar veya Kuzey Kutbu’ndaki iş birliği gibi konuları da görüşmek isteyebilir.
Rusya ve Ukrayna, bugüne kadar İstanbul’da üç tur barış müzakeresi gerçekleştirdi ve bu toplantılarda Moskova’nın maksimalist talepleri öne çıktı.
Putin’in Trump’la görüşmesinde de aynı maksimalist taleplerde bulunması bekleniyor.
Bunlar arasında Doğu Ukrayna’nın Rusya’ya ait olduğunu iddia etmek, Ukrayna’nın NATO’ya girmesini engellemek, ittifakın eski Sovyet topraklarına yayılmasını önlemek, Ukrayna ordusunun büyüklüğünü sınırlamak ve Ukrayna hükümetinin Moskova’ya dostça davranmasını sağlamak gibi talepler bulunuyor.
Trump’ın riski ne?
Trump’ın seçim kampanyası vaatlerinden biri, ikinci kez göreve başladıktan sonra 24 saat içinde Ukrayna’daki savaşı sona erdirmekti. 200 günden fazla zaman geçti ancak bir ilerleme sağlanamamasına rağmen kendisini “üstün bir anlaşma yapıcı” olarak görüyor.
Ayrıca Nobel Barış Ödülü’nü istediğini gizlemiyor ve bu ödülü hak ettiğini, Ukrayna’daki çabalarıyla ve diğer çatışmalardaki çabalarıyla ilişkilendiriyor.
Trump’ın savaş konusundaki tutumu da değişken. Bu yılın başlarında, Kremlin ile aynı çizgide hareket ederek bir süre Ukrayna’ya askerî yardımı kısıtlamıştı ve şubat ayında Oval Ofis’te yapılan meşhur toplantıda Zelenski’yi sindirmeye çalışmıştı. Ancak Putin’e olan hayal kırıklığı arttıkça, son zamanlarda Ukrayna’ya yönelik daha fazla silah satışı onaylayan Trump, Rusya’nın Ukrayna şehirlerini bombalamasını hem “utanç verici” hem de “iğrenç” olarak eleştirdi.
ABD’nin Rusya üzerinde nasıl bir etkisi var?
Trump, savaşı sona erdirmek için Rusya’ya karşı ciddi doğrudan ve ikincil yaptırımlar uygulayacağı tehdidinde bulunsa da bunların etkisiz kalabileceğini kabul etti.
Önceki Amerikan başkanları, barış anlaşmasına yönelik tavizlerin karşılığı olarak bir zirveye katılmayı kabul etmiş olsalar da Putin’in bu tür bir sonucu reddetme konusundaki tutumunda herhangi bir değişiklik olduğuna dair bir işaret yok.
Enerji satışlarının devam etmesi, Rusya’nın şimdiye kadar uygulanan en sert Batı yaptırımlarına dayanmasını sağladı ve ülke, ABD ile çok az doğrudan ticaret yapıyor.
Trump, bazı Amerikan ticaret ortaklarına uygulanan keskin gümrük vergilerini Rus ithalatına uygulamadı.
Trump, geçen hafta CNBC ile yaptığı röportajda, “Petrol fiyatı varil başına 10 dolar daha düşerse Putin insanları öldürmeyi bırakacaktır” dedi. Ancak Trump, Rusya’nın en büyük petrol ithalatçısı olan Çin’e yaptırım uygulamaya yanaşmadı ve Hindistanlı yetkililer de Rus petrolünü satın almaya devam edeceklerini açıkladılar.
Ukrayna’nın tepkisi ne oldu?
Ukrayna lideri Zelenski, ülkesini dışlayan bir barış anlaşmasının “ölü doğmuş” olacağını söyledi.
Trump ve Avrupalı liderler arasında yapılan telefon görüşmesinde kararlaştırılan beş madde arasında, savaşla ilgili takip toplantılarında Ukrayna’nın “masada kalması” ve ateşkes sağlanmadan önce Rusya ile Ukrayna arasında toprak takası gibi barış şartlarının görüşülmesinin reddedilmesi yer alıyor.
İlkeler arasında, savaş sonrası gelecekte NATO’ya katılma hakkını muhafaza etmesi dâhil Ukrayna’ya güvenlik garantileri verilmesi ve müzakerelerde anlaşmaya varılamaması halinde Rusya’ya ekonomik baskıların artırılması taahhüdü de yer alıyor.
Avrupa da Ukrayna gibi zirvede temsil edilmeyecek.
Savaşın Ukrayna’ya ölüm ve yıkım açısından verdiği büyük zarar rağmen, anketler Ukraynalıların büyük çoğunluğunun Kremlin’in talep ettiği toprak ve diğer tavizleri verme fikrini reddettiğini gösteriyor.
